Co gotowanie ma do środowiska?

Czy gotowanie może być nieekologiczne?

Rokrocznie wdychanie trującego dymu jest powodem śmierci ponad miliona dzieci i kobiet. Według badań sporządzonych przez MAE, śmierć od zatrucia czadem jest na drugim miejscu wśród przyczyn zgonów w regionie Afryki Subsaharyjskiej. Według dyrektora Międzynarodowej Agencji Energii Faitha Birola

‍Jeśli poruszamy tematy związane z energią i klimatem obecnie w Afryce najistotniejszym zagadnieniemjest ekologiczne przygotowanie posiłków (clean cooking).‍

Prezes MAEchce, by Unia Europejska wsparła promocję idei clean cooking podczas trwającego COP28.

Czym jest clean cooking? Raport MAE A Vision for Clean Cooking Access for All (Wizja neutralnego klimatycznie gotowania dostępnego dla wszystkich) definiuje je jako dostęp gospodarstwa domowego do użytkowania podstawowych środków do gotowania, paliw i sprzętu, które znacznie ograniczają lub w ogóle nie emitują zanieczyszczeń szkodliwych dla zdrowia ludzkiego. Ponad dwa miliardy ludzi jest obecnie pozbawionych możliwości ekologicznego przygotowywania posiłków. Ten problem dotyka szczególnie krajów na kontynencie afrykańskim, gdzie infrastruktura energetyczna jest najsłabiej rozwinięta. W 2015 roku ONZ postawiła przed państwami członkowskimi cel: zapewnienie dostępu swoich obywateli do korzystania z ekologicznego gotowania przed 2030 rokiem. Do dziś w niektórych krajach subsaharyjskich  czyste paliwa do przygotowywania posiłków odpowiadają za jedynie 1-1,5% całej konsumpcji nośników energii dla celów grzewczych.

Jak kraje azjatyckie zapewniają dostęp do clean cooking?

Sytuacja jest odmienna w krajach azjatyckich, gdzie z roku na rok liczba ludzi nieposiadających dostępu do ekologicznych sposobów przygotowania posiłków spada. Zgodnie ze wspomnianym raportem MAE  w Azji od 2010 roku udział ten zmalał o 0,7 miliarda osób, a co roku notuje się wzrost o 2-4%w liczbie ludzi, którzy uzyskują dostęp do nowoczesnych kuchni. Dzieje się tak dzięki aktywnej polityce największych krajów rozwijających się, które starają się rozwiązać problem ubóstwa energetycznego.

Dzięki inicjatywom indyjskiego Ministerstwa Ropy Naftowej i Gazu Ziemnego ponad 80 milionów najbiedniejszych gospodarstw domowych otrzymało dofinansowane do zakupu kuchenek na LPG. Od 2015 roku liczba korzystających z LPG wzrosła w samych Indiach o 300 milionów. W Indonezji rząd także subsydiuje programy pomocowe, oparte na zwiększeniu dostępu do LPG, co przyczyniło się do wzrostu liczby osób korzystających z ekologicznego gotowania o 60 milionów, co stanowi około 25% procent populacji całego kraju.

Ponad 70% populacji ChRL posiada już dostęp do sprzętu AGD umożliwiającego gotowanie w sposób ekologiczny. W tej grupie jest także rosnąca liczba urządzeń zasilanych energią elektryczną, co zapewne jest efektem masowej migracji ludności ze wsi do miast (od 2015 roku 130 milionów Chińczyków wyemigrowało na tereny miejskie), gdzie dostęp do infrastruktury dystrybucyjnej jest większy i bardziej niezawodny. Na terenach wiejskich bardziej rozpowszechnionym nośnikiem energii pozostaje LPG oraz gaz ziemny.

By sprostać wyzwaniu lawinowego wzrostu popytu na energię, Chiny od wielu lat konsekwentnie inwestują w dywersyfikację źródeł. Państwo Środka konsekwentnie się modernizuje i szuka nowych rozwiązań, w tym zrównoważonych środowiskowo, biorąc pod uwagę jakość powietrza w chińskich metropoliach – wśród upowszechnianych nośników energii obok energii jądrowej czy fotowoltaiki jest także gaz, w tym LPG.

‍

Spotkanie z twardą rzeczywistością

W Afryce największą barierą transformacji energetycznej jest brak infrastruktury, a w szczególności powszechny brak dostępu do energii elektrycznej. 43% mieszkańców kontynentu nie posiada dostępu do elektryczności,bowiem społeczeństwa afrykańskie to w większości wciąż społeczeństwa wiejskie –urbanizacja na wielką skalę dopiero się rozpoczyna. Dane nie pozostawiają wątpliwości – czterech a pięciu mieszkańców regionu subsaharyjskiego nie może gotować z wykorzystaniem paliw niskoemisyjnych. Sytuację pogorszył kryzys energetyczny z 2022 r., który wymusił na 100 milionach gospodarstw domowych powrót do tradycyjnych metod gotowania ze względu na wzrost cen surowców. Sytuacja może się pogorszyć wraz z wzrostem populacji krajów Afryki Subsaharyjskiej: Rwandy, Ugandy, Kenii, Etiopii, Ghany oraz Nigerii. Modernizacja infrastruktury zgodna z Celami Zrównoważonego Rozwoju ONZ nie nadąża za zmianami demograficznymi, dlatego eksperci przewidują, że w 2030 roku nadal niemal miliard ludzi na kontynencie afrykańskim nie będzie miało dostępu do możliwości korzystania z technologii ekologicznego przygotowywania posiłków.

Afryka jak w soczewce ukazuje wszystkie wyzwania związane z ekologicznym gotowaniem. Brak infrastruktury hamuje upowszechnianie się nowoczesnych sprzętów AGD. Elektryfikacja w warunkach deficytu mocy w systemach energetycznych jest obecnie nierealna nawet w przypadku ośrodków miejskich – w tym przypadku zapotrzebowanie na energię wzrosłoby nieproporcjonalnie do możliwości obecnie działającej infrastruktury.

‍

‍

Rozwiązaniem LPG?  

W regionach o słabo rozwiniętej infrastrukturze lub dotkniętych katastrofami naturalnymi czy kryzysami humanitarnymi, rozwiązaniem braku dostępu do ekologicznych technologii przygotowania posiłków jest gaz płynny. Według scenariusza Dostępu dla wszystkich, który ONZ planuje osiągnąć do 2030,LPG znajduje się na pierwszym miejscu wśród paliw mających zapewnić ludności Afryki dostęp do clean cooking. Zgodnie z prognozami MAE do 2030 roku zapotrzebowanie na LPG na kontynencie wzrośnie ponad trzykrotnie, a LPG stanie się w najważniejszym narzędziem rozwiązania braku dostępu do ekologicznego gotowania. Dzieje się tak przy pełnej akceptacji Światowej Organizacji Zdrowia, która widzi w gazie płynnym instrument poprawy jakości życia i standardów zdrowotnych społeczeństw afrykańskich. Gaz płynnyjest rozwiązaniem przystępnym kosztowo, pozwalającym na poprawę standardów zdrowotnych i środowiskowych, a przy tym łatwym w transporcie i magazynowaniu. Nie bez powodu Międzynarodowa Agencja Energii wskazuje na Afrykę jako na najbardziej perspektywiczny w najbliższych dekadach rynek dla LPG. Z raportu możemy się dowiedzieć, że od 2010 roku ponad 70% osób, które uzyskało możliwość korzystania z ekologicznego przygotowywania posiłków, wykorzystało do tego celu gaz płynny, a MAE spodziewa się, że dzięki LPG do 2030 r. ponad połowa mieszkańców Afryki skorzysta z dobrodziejstwa gotowania w zdrowych warunkach.

Już dziś w Afryce mamy do czynienia z niespotykanymi gdzie indziej innowacjami, pozwalającymi na łatwy dostęp do gazu płynnego w specyficznych warunkach lokalnych – m.in. w Afryce Wschodniej pojawiły się samoobsługowe dystrybutory, w których użytkownicy mogą samodzielnie uzupełnić stan gazu w butli z wykorzystaniem autoryzacji i mikropłatności mobilnych.

Podsumowanie

Analizy Międzynarodowej Agencji Energii zrealizowane dla potrzeb raportu A Vision for Clean Cooking Access for All wskazują, że zmiana tradycyjnych paliw stałych (drewno, węgiel, odchody zwierzęce) na LPG oznacza istotne ograniczenie emisji gazów cieplarnianych oraz substancji trujących.

Masowe upowszechnienie LPG w Afryce przyczyni się do redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz radykalnie zmniejszy zachorowalność głównie kobiet i dzieci na choroby związane z zanieczyszczeniami wytwarzanymi przy eksploatacji tradycyjnych palenisk wykorzystujących paliwa stałe (rocznie w Afryce subsaharyjskiej umiera przedwcześnie z tego powodu 3,7 mln osób). To te grupy są najbardziej narażone na kontakt z trującymi substancjami, które są wydzielane w procesie spalania węgla drzewnego, odchodów zwierzęcych oraz śmieci.

LPG jest niezbędnym elementem rozwiązania problemu przygotowania posiłków dla rosnącej populacji krajów rozwijających się. Finansowanie z funduszy adaptacji do zmian klimatu działań na rzecz poprawy dostępu społeczności wiejskich do ekologicznych technologii przygotowania posiłków – jak gaz płynny –pozwoli przynieść rzeszom mieszkańców tych krajów wyzwolenie z ubóstwa energetycznego i poprawę parametrów zdrowotnych, a także stworzy istotny impuls rozwoju gospodarczego.

‍

O LPG na COP28

World LPG Association będzie gospodarzem sesji na szczycie klimatycznym COP28, podczas towarzyszącego konferencji wydarzenia Międzynarodowej Izby Handlowej (ICC) "Climate Action is Everyone's Business Forum".

Data: 6 grudnia 2023 r. (środa), 16:00-17:00

Zapraszamy do zdalnego udziału w sesji z wykorzystaniem linka: https://bit.ly/WLPGA_COP28 (Hasło: PARTNER)