Bez represji? Transformacja po francusku.

‍

Chcemy ekologii, która jest dostępna i sprawiedliwa, ekologii, która nie pozostawia nikogo samemu sobie, ‍

powiedział Macron. Ogłoszona strategia jest znacznie mniej ambitna od wcześniej zapowiadanych projektów, także w kontekście widocznych skutków społecznych trwającego kryzysu energetycznego. Kryzys, będący skutkiem inwazji na Ukrainę, przełożył się na zwiększenie liczby niedogrzanych mieszkań – według Eurostatu wzrosła ona w 2022 r. do poziomu 10,7% wobec 6% rok wcześniej.

Odwrót od zakazu kotłów grzewczych

Od połowy 2022 r. w życie weszło rozporządzenie środowiskowe RE2020, które zakazało stosowania systemów grzewczych o emisji przekraczającej 300g CO₂/kWh – w tym gazowych, olejowych i węglowych - w nowych inwestycjach budowlanych, m.in. w budynkach mieszkalnych,biurach, szkołach, hotelach i sklepach. Początkowo zamierzano rozszerzyć zakaz także na starsze inwestycje budowlane, co faktycznie wymusiłoby na obywatelach Francji przejście na ogrzewanie zasilane OZE. Jeszcze w 2022 roku Macron w swoim przemówieniu w Belfort zapowiadał, że gaz i inne paliwa kopalne zostaną zastąpione przez biopaliwa, biomasę i biogaz. Odejście od paliw kopalnych miało być ściśle powiązane z rozwojem francuskiego przemysłu i stworzeniem kilkudziesięciu tysięcy nowych miejsc pracy. Prezydent określił to jako oparcie suwerenności energetycznej na suwerenności przemysłowej. Fundamentami francuskiej energetyki miałyby być tradycyjnie atom, a także wodór oraz energia odnawialna. Nadchodzące zmiany Macron określał wówczas mianem rewolucji energetycznej.

Rzeczywistość okazała się bardziej wymagająca i trudniejsza, niż utopijna wizja ekspresowej zielonej transformacji. Aktualnie ponad 11 milionów Francuzów korzysta z instalacji zasilanych gazem do ogrzewania swoich domów. Jak zauważył Jean Christophe Repon, prezes Konfederacji Niezależnych Przedsiębiorców Budowlanych, w kontekście zapowiedzi elektryfikacji ogrzewania domów:

Wyszkolenie w perspektywie 2026 r. 200 tysięcy instalatorów pomp ciepła jest niewykonalne.

Teraz, zaledwie po roku, Francja wzywa Komisję Europejską do zwiększenia inwestycji w transformację klimatyczną, aby stworzyć bodźce dla dekarbonizacji ogrzewania. Francuski rząd postanowił nie wprowadzać zakazu instalacji kotłów gazowych i wycofuje się z podnoszenia wymagań efektywności energetycznej dla urządzeń grzewczych. Francuski zakaz w międzyczasie stał się modelem dla wytycznych dla urządzeń grzewczych zawartych w projektowanym europejskim rozporządzeniu w sprawie ekoprojektu - dziś przygotowywane przez Komisję rozporządzenie stało się sierotą. W obecnej obecnej radykalnej postaci, zakładającej zakaz sprzedaży kotłów grzewczych od 2029 r., nie chcą go ani Francja, ani Niemcy.

Autogaz przyspiesza

Według France Gaz Liquides na popularności zyskuje we Francji autogaz. Z raportu opublikowanego przez francuskie stowarzyszenie wynika, że rok do roku o 40,9% wzrosła sprzedaż nowych samochodów napędzanych autogazem. Ponadto w 2023 r. odnotowano także 22,84% wzrost liczby rejestracji używanych samochodów korzystających z LPG jako źródła energii. W tym samym okresie FGL zanotowała wzrost o 25,7% względem 2022 r. w ilości sprzedanego LPG na stacjach paliw. Autogaz jest tańszą alternatywą wobec benzyny, co w obliczu trwającego dotkliwego kryzysu energetycznego odgrywa istotną rolę na francuskiej prowincji.

Rozwojowi rynku instalacji autogazowych służy fakt, że samochody napędzane LPG są klasyfikowane jako niskoemisyjne (Crit’Air 1), co umożliwia im wjazd do francuskiego odpowiednika stref czystego transportu - w tym do centrum Paryża.

Żółte kamizelki vs. reformy

Od wybuchu protestów Żółtych Kamizelek w 2018 r. Francja jeszcze nie w pełni poradziła sobie z widmem niepokojów społecznych. Wówczas protesty wybuchły po zapowiedzi wprowadzenia tzw. podatku węglowego, który znacząco podniósłby ceny energii - polityka klimatyczna była nie tyle ich przyczyną, ile zapalnikiem w obliczu postępującej dysfunkcji francuskiego państwa socjalnego.

Macron, zapewne wyciągając wnioski z kosztownej walki politycznej o niemiecką ustawę ciepłowniczą, podczas której wszystkie partie popierające radykalne podejście do reformy energetycznej straciły wizerunkowo i politycznie, nie zamierza iść tą samą ścieżką. Élisabeth Borne, francuska premier, przedstawiła we wrześniu plan transformacji ekologicznej po francusku liderom innych partii politycznych i organizacji ekologicznych, którzy ocenili go jako mało ambitny. Prezydent Macron uznał jednak, że ambicje klimatyczne muszą korespondować z możliwościami finansowymi i potrzebami społeczeństwa francuskiego.

Que Vadis Europo?

‍Ostatnie wydarzenia w Niemczech i Francji, gdzie pierwotnie nadmiernie ambitne cele transformacji energetycznej spotkały się z ostrą reakcją społeczeństwa i zostały w efekcie dostosowane do możliwości cywilizacyjnych, sygnalizują pewną zmianę nastrojów wobec polityki energetycznej w Europie.

Zbyt radykalne działania, oparte na zakazach – jak w przypadku kotłów grzewczych – bez racjonalnych okresów przejściowych, mogą przyczynić się do wzrostów kosztów życia mieszkańców. Wówczas debata na temat reformy energetycznej może przenieść się na ulice miast – Paryża, Berlina, czy Warszawy. Trylemat energetyczny jest z definicji trudny do wdrożenia, bo wymaga wyważenia celów klimatycznych,społecznych i ekonomicznych. Polityka dyktowana z pozycji ideologicznej nie ma szans powodzenia i przyczyni się jedynie do wzrostu poparcia wśród skrajnych formacji politycznych. Wiele wskazuje, że z powodu forsowania radykalnych rozwiązań klimatycznych w nadchodzących wyborach w czerwcu 2024 r. frakcja Zielonych straci istotną część reprezentacji w Parlamencie Europejskim na rzecz partii populistycznych i nacjonalistów. Rewolucje rodzą radykalizmy, a rewolucja energetyczna budzi w Europie ruchy odśrodkowe, które zagrażają przyszłości europejskiego projektu.